Świadkowie Jehowy z ogromną dozą pewności siebie twierdzą, że w Nowym Testamencie „na pewno” znajdował się tetragram, bowiem natchnieni autorzy Nowego Testamentu cytując fragmenty Starego Testamentu z miejsc zawierających imię Boga YHVH, na pewno nie zachowaliby się jak „odstępczy chrześcijanie” (por. Imię Boże, które pozostanie na zawsze, Brooklyn 1987, str. 16-17,25,27) i nie odważyliby się pomijać imienia Bożego, lub zastępować je substytutem „Bóg”, Pan”.
Powyższa broszura Świadków Jehowy podaje np. o Ewangelii Mateusza: „Skoro Mateusz pisał po hebrajsku, trudno sobie wyobrazić, żeby nie użył imienia Bożego, zwłaszcza gdy przytaczał fragmenty >>Starego Testamentu<<” (str. 23).
W innej swej publikacji Świadkowie Jehowy radykalizują tę konieczność: „Mateusz ponad sto razy zacytował natchnione Pisma Hebrajskie. Tam więc, gdzie występowało imię Boże, musiał wiernie umieszczać tetragram w swoim hebrajskim sprawozdaniu ewangelicznym” (Chrześcijańskie Pisma Greckie, Brooklyn 1994, str. 412).
Podobnie Świadkowie Jehowy twierdzą o innych autorach NT, którzy cytowali ST za Septuagintą. Na początku Świadkowie Jehowy twierdzą: „Przetrwały do naszych czasów bardzo stare fragmenty Septuaginty, pamiętające jeszcze czasy Jezusa. Jest rzeczą godną uwagi, że występuje w nich imię własne Boga” (Imię Boże, które....., str. 23; wykaz owych manuskryptów LXX z tetragramem podałem w tekście Czy Brooklyn sfałszował Nowy Testament).
Następnie Świadkowie Jehowy przytaczają amerykańskiego religioznawcę Georga Howarda: „Tam, gdzie w Septuagincie – którą się posługiwał i którą przytaczał kościół nowotestamentowy – było imię Boże pisane po hebrajsku, pisarze Nowego Testamentu bez wątpienia umieszczali w cytatach tetragram” (Imię Boże...., jak wyżej).
Zatem zdaniem Świadków Jehowy natchnieni pisarze Nowego Testamentu „musieli” wpisywać tetragram tam, gdzie widniał on w cytowanym fragmencie Starego Testamentu.
Po pierwsze, sytuacja w której autor NT cytuje miejsca z ST zawierające tetragram jest wcale nie aż tak częsta. Np. wyżej wspomniany Mateusz choć sto razy zacytował ST, to miejsc z tetragramem zacytował on zaledwie ok. 11. Pomijając już fakt, że wcale nie ma niezbitych dowodów na to, że autorzy NT cytując hebrajskie czy greckie kopie ST mieli w nich tetragram „do przepisania” (odnaleziono bowiem bliskie czasom apostołów hebrajskie i greckie kopie ST mające sybstytut „Bóg” i „Pan” zamiast tetragramu – więcej w tekście Czy pisarze Nowego Testamentu „musieli” przepisywać Imię Boże z Septuaginty oraz w tekście Legenda o Ewangelii Mateusza w języku hebrajskim), taka konieczność jest też wątpliwa z innego punktu widzenia.
Otóż, pójdźmy Świadkom Jehowy na rękę i załóżmy, że Świadkowie Jehowy i wyżej cytowany przez nich na poparcie ich poglądu George Howard rzeczywiście mają rację, i autorzy NT cytując ST rzeczywiście czasem napotykali tetragram. Czy to oznacza, jak chce Howard i Świadkowie Jehowy, że owi autorzy natchnieni „musieli” wpisać tetreagram do Pism natchnionych? Otóż wcale nie. Po dokonanym przeze mnie niżej przeglądzie dubletów w Starym Testamencie widać, że gdy jakiś autor ST przytacza inne zawierające tetragram ST miejsca, to wcale nie przepisuje zawsze w sposób wierny imienia Boga YHVH. Wręcz przeciwnie, pomija go, lub istnieje u tych autorów tendencja do zastępowania imienia YHVH substytutem „Bóg”. Poniżej na zasadzie porównania ze sobą ustawionych obok siebie wersów z ST zamieszczam przegląd takich sytuacji. Na początek obejrzymy dublety z psałterza. I tak, z tego przeglądu widzimy, że autor Ps 53 kopiujący prawie słowo w słowo Ps 14 wprowadza do niego różne modyfikacje, co ciekawe także takie, w których zastępuje imię YHVH substytutem „Bóg”
Identyczne zjawisko zastępowania tetragramu przez słowo Bóg możemy odnaleźć u autora ksiąg Kronik „który brał z Sm i Krl całe fragmenty, niekiedy w dosłownym brzmieniu” (E. Zawiszewski, Pięcioksiąg i Księgi historyczne, Pelplin 1996, str. 180). (wedle Świadków Jehowy jest to Ezdrasz – por. ich leksykon pt. Całe Pismo jest natchnione przez Boga i pożyteczne, Brooklyn 1998, str. 85). I, choć oczywiście w księdze Kronik znajdujemy też imię Boga, to jednak faktem jest, że gdy autor ten przytacza materiał (por. leksykon Świadków Jehowy pt. Całe Pismo jest natchnione przez Boga i pożyteczne, Brooklyn 1998, str. 76, par. 6) ze starszych ksiąg Królewskich, Samuela i Izajasza (taką datacje ksiąg ST wedle Świadków Jehowy patrz w: Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata, Brooklyn 1997, str. 1561) to dość często nie cofa się on przed tym aby zastępować imię Jahwe substytutem „Bóg. Poniżej zamieszczam (wszystkie cytaty przytaczam za Biblią w Przekładzie Nowego Świata) porównawcze przykłady, poprzez które widać jak na dłoni tę sytuacje. Zwróćmy uwagę na to, że także w cytowanych wypowiedziach, które w starszych dokumentach ST zawierały tetragram (Sm, Krl), w nowszych dokumentach ST zastępuje się swobodnie ten tetragram przy pomocy substytutu „Bóg”:
| Werset: | Werset: |
2 Krl 22:19: twoje serce było bowiem miękkie, wskutek czego ukorzyłeś się przez wzgląd na Jehowę, usłyszawszy, co powiedziałem przeciwko temu miejscu oraz jego mieszkańcom, tak iż stanie się ono dziwowiskiem i przekleństwem, po czym rozdarłeś swe szaty i zacząłeś płakać przede mną, więc i ja to usłyszałem" - brzmi wypowiedź Jehowy.
| 2 Krn 34:27: jako że twoje sercem było miękkie, wskutek czego ukorzyłeś się przez wzgląd na Boga, usłyszawszy jego słowa dotyczące tego miejsca oraz jego mieszkańców, i ukorzyłeś się przede mną, i rozdarłeś swe szaty, i płakałeś przed moim obliczem, ja to usłyszałem, brzmi wypowiedź Jehowy.
|
Izajasza 36:19 Gdzież są bogowie Chamatu i Arpadu? Gdzież są bogowie Sefarwaimu? A czy wyzwolili Samarię z mojej ręki?
36:20 Którzy spośród wszystkich bogów tych ziem wyzwolili swą ziemię z mojej ręki, by Jehowa miał z mojej ręki wyzwolić Jerozolimę?
| 2 Krn 32:13 Czy nie wiecie, co ja sam i moi praojcowie uczyniliśmy wszystkim ludom tych ziem? Czyż bogowie narodów tych ziem zdołali wyzwolić swą ziemię z mojej ręki?
32:14 Który spośród wszystkich bogów tych narodów, przeznaczonych przez moich praojców na zagładę, zdołał wyzwolić swój lud z mojej ręki, żeby wasz Bóg potrafił was wyzwolić z mojej ręki?
|
2 Sm 5:24 A gdy usłyszysz odgłos marszu wśród wierzchołków krzewów baka, działaj zdecydowanie, gdyż wtedy Jehowa wyjdzie przed tobą, by pobić obóz Filistynów
| 1 Krn 14:15 A gdy usłyszysz odgłos marszu wśród wierzchołków krzewów baka, wtedy wyrusz do walki, gdyż prawdziwy Bóg wyjdzie przed tobą, by pobić obóz Filistynów.
|
1 Krl 3:5Nocą w Gibeonie Jehowa ukazał się we śnie Salomonowi; i przemówił Bóg: "Proś! Co miąłbym ci dać?"
| 2 Krn 1:7Owej nocy Salomonowi ukazał się Bóg i rzekł do niego: "Proś! Co mam ci dać?"
|
2 Krl 21:7 Ponadto wykonał rzeźbiony wizerunek, świętego pala i umieścił go w domu, o którym Jehowa powiedział do Dawida i do Salomona, jego syna: "W domu tym i w Jerozolimie, którą wybrałem spośród wszystkich plemion Izraela, umieszczę moje imię po czas niezmierzony.
| 2 Krn 33:7 Ponadto ustawił wykonany przez siebie rzeźbiony wizerunek w domu prawdziwego Boga, o którym Bóg powiedział do Dawida i do Salomona, jego syna: "W domu tym i w Jerozolimie, którą wybrałem spośród wszystkich plemion Izraela, umieszczę moje imię po czas niezmierzony."
|
2 Sm 5:18 Filistyni zaś przyszli i krążyli po nizinie Refaim.
5:19 A Dawid zapytał Jehowę, mówiąc: "Czy mam wyruszyć przeciwko Filistynom? Czy wydasz ich w moją rękę?"
| 1 Krn 14:9 Filistyni zaś przyszli i dokonywali wypadów na nizinie Refaim.
14:10 A Dawid pytał Boga, mówiąc: "Czy mam wyruszyć przeciwko Filistynom i czy wydasz ich w moją rękę?"
|
2 Sm 5:23Wtedy Dawid zapytał Jehowę, lecz on rzekł: "Nie wyruszaj. Zajdź ich od tyłu i rusz na nich naprzeciw krzewów baka.
| 1 Krn 14:14 Wtedy Dawid znowu zapytał Boga, a prawdziwy Bóg powiedział mu: "Nie wyruszaj za nimi. Idź dookoła, nie prosto na nich, i rusz na nich naprzeciw krzewów baka.
|
2 Sm 5:25 I Dawid uczynił tak, jak mu nakazał Jehowa, i pobił Filistynów od Geby aż po Gezer.
| 1 Krn 14:16Dawid uczynił więc tak, jak mu nakazał prawdziwy Bóg, i pobili obóz Filistynów od Gibeonu po Gezer.
|
2 Sm 7:4A owej nocy doszło do Natana słowo Jehowy, mówiące:
| 1 Krn 17:3A owej nocy doszło do Natana słowo Boga, mówiące:
|
2 Sm 7:3 Natan odrzekł królowi: "Idź, czyń wszystko, co masz w sercu, bo Jehowa jest z tobą".
| 1 Krn 17:2 Natan odrzekł Dawidowi: "Czyń wszystko, co masz w sercu, bo prawdziwy Bóg jest z tobą".
|
2 Sm 6:11 I Arka Jehowy przebywała w domu Obed-Edoma Gittyty przez trzy miesiące;
| 1 Krn 13:14 I Arka prawdziwego Boga przebywała wśród domowników Obed-Edoma, w jego domu, przez trzy miesiące;
|
2 Sm 24:10Rzekł więc Dawid do Jehowy: "Bardzo zgrzeszyłem" tym, co uczyniłem. A teraz, Jehowo, proszę, niech przeminie wina twego sługi; postąpiłem bowiem bardzo głupio".
| 1 Krn 21:8Rzekł więc Dawid do prawdziwego Boga: "Bardzo zgrzeszyłem, czyniąc tę rzecz. A teraz, proszę, oddal winę twego sługi; postąpiłem bowiem bardzo głupio".
|
2 Sm 24:17I rzekł Dawid do Jehowy, gdy zobaczył anioła zabijającego lud, i powiedział: "Oto ja zgrzeszyłem i to ja popełniłem zło; lecz te owce - cóż one uczyniły?
| 1 Krn 21:17I rzekł Dawid do prawdziwego Boga: "Czyż to nie ja powiedziałem, by policzono lud, i czyż to nie ja zgrzeszyłem i bezsprzecznie dopuściłem się zła? A te owce cóż one uczyniły?
|
2 Sm 6:9 I w owym dniu Dawid zląkł się Jehowy, i powiedział: "Jak Arka Jehowy przybędzie do mnie?"
| 1 Krn 13:12 I w owym dniu Dawid zląkł się prawdziwego Boga, i rzekł: "Jak mam sprowadzić do siebie Arkę prawdziwego Boga?"
|
2 Sm 5:20 Dawid przybył więc do Baal-Peracim i tam Dawid ich pobił. Wtedy rzekł: "Jehowa przełamał moich nieprzyjaciół przede mną - tak jak wody robią wyrwę". Dlatego nadał temu miejscu nazwę Baal-Peracim.
| 1 Krn 14:11 Toteż Dawid wyruszył do Baal-Peracims i tam ich pobił. Wtedy Dawid rzekł: "Prawdziwy Bóg moją ręką przełamał mych nieprzyjaciół - tak jak wody robią wyrwę". Dlatego nadano temu miejscu nazwę Baal-Peracim.
|
2 Sm 6:10I Dawid nie chciał przenosić Arki Jehowydo siebie do Miasta Dawidowego. Kazał więc Dawid odwieźć ją do domu Obed-Edoma Gittyty.
| 1 Krn 13:13I Dawid nie przeniósł Arki[jak widać, pominięto imię Boże – przyp. JL] do siebie, do Miasta Dawidowego, lecz odprawił ją do domu Obed-Edoma Gittyty.
|
Podsumowanie
Nie ma zatem pewnego dowodu, którym popierałby tezę Świadków Jehowy, zgodnie z którą dany autor natchniony NT cytując z ST miejsca zawierające tetragram „musiałby” wiernie wpisywać go do NT. Z powyższego przeglądu widzimy, że taka konieczność nie istnieje. Miejsca, cytaty, wypowiedzi Jahwe Boga, które w starszych księgach ST zawierały imię Boga, nie zawierają już tego imienia, gdy są przytaczane w nowszych księgach ST. Zatem już w ST istnieje wyraźna tendencja do zastępowania imienia Boga YHVH substytutami takimi jak „Bóg”. Tym samym upada też wyżej wspomniana teza Świadków Jehowy, zgodnie z którą zastępowanie imienia YHVH substytutami to cecha odstępców (por. Imię Boże, które....., str. 16-17,25,27). Zatem czy dla Świadków Jehowy powyżsi natchnieni pisarze ST to też odstępcy jacy ulegli tendencji stopniowego pozbywania się imienia Boga z Biblii?
Jan Lewandowski